مشکل­ گشای ایرانیان دور از وطن

امروز پیامد مهاجرت روز افزون ایرانیان به کشورهای خارجی جمعیت کثیری از هم وطنان ساکن در کشورهای مختلف است که پیوندهای خود را با سرزمین مادری نگسسته اند و همچنان از لحاظ مادی و معنوی در تبادل با ایران هستند. بسیاری از ایرانیان مهاجر در ایران اموالی دارند که نیازمند اداره و رسیدگی است. از خانه و آپارتمان و ویلا گرفته تا سهام و سهم الشرکه شرکت-ها، از حساب های بانکی و صندوق امانات گرفته تا خودرو. اموال واقع در ایران تابع قوانین و مقررات ایران هستند. از دیگر سو احوال شخصیه ایرانیان یعنی مسائلی از قبیل ازدواج، طلاق، ارث، وصیت طبق ماده ۶ قانون مدنی تابع قوانین ایران است فارغ از اینکه مقیم کجای این جهان پهناور باشند یا تابعیت و شهروندی چه کشور دیگری را کسب کرده باشند. حتی گاه بنابر مورد حقوق مالی ناشی از ازدواج مانند مهریه و نفقه و مانند آن نیز علی رغم اینکه دادگاه های خارجی در مورد آن حکم می کنند باز از جهاتی مطابق قانون ایران با آنها برخورد می شود.

پرسش های رایج قانونی و حقوقی ایرانیان خارج از کشور

بارها ایرانیان مقیم خارج از همکاران ما در خصوص مسائل قانونی مربوط به اعطای وکالت برای انتقال اموال، ثبت طلاق در ایران، مطالبه مهریه در ایران و در دادگاه های خارجی، حضانت و خروج از کشور فرزندان زیر سن قانونی، ممنوع الخروج شدن زن یا شوهر به تقاضای یکدیگر و مانند اینها سوال هایی پرسیده اند. فی المثل برخی هم¬وطنان مقیم کانادا که سال هاست در این مملکت مقیم بوده و کار و زندگی می کنند نمی دانند که مهریه طبق قوانین کانادا دارایی زن محسوب شده و حین طلاق که اموال بین زن وشوهر تقسیم می شود، نیمی از آن به خود شوهر می رسد و چون مهریه عملاً عندالمطالبه است پس شوهر فقط مکلف به پرداخت نیمی از آن است. یا بسیار پیش می آید که زن و شوهری با توافق هم به دادگاه محل اقامت خود مثلاً در بلژیک مراجعه کرده و حکم طلاق گرفته اند حالا آقا یا خانم برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن حاضر نیست به سفارت ایران بیاید و طرف مقابل حیران و پریشان دنبال چاره است.
در بسیاری موارد زوجینی که حکم طلاق از دادگاه کشور محل اقامت خود، مثلا از دادگاه های کاناد یا آلمان یا دانمارک، دریافت کرده اند و اکنون به اصطلاح خودشان متقاضی ثبت «طلاق ایرانی» هستند. گاه ایرانیانی در خارج از کشور مطابق قوانین کشورهی اروپایی یا آمریکایی ازدواج کرده اند و صاحب فرزند شده اند بی آنکه ازدواجشان طبق قانون ایران ثبت شده باشد یا حتی فرزندانشان شناسنامه ایرانی داشته باشند.

ثبت ازدواج ایرانیان با خارجی ها و شناسنامه فرزندان حاصل از ازدواج با خارجی

عشق ملیت و تابعیت نمی­شناسد؛ ایرانیان بسیاری با زنان یا مردان غیر ایرانی ازدواج کرده­اند یا قصد ازدواج دارند امّا نمی داننند وضعیت ازدواجشان طبق قوانین ایران چگونه است و آیا فرزندان حاصل از این ازدواج در ایران حقوقی دارند و می­توانند شناسنامه، کارت ملّی یا پاسپورت (گذرنامه) داشته باشند. اساساً شرایط دریافت پروانه زناشویی با اتباع خارجی چیست؟

مطابق ماده ۱۰۵۹ قانون مدنی ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان ممنوع است. بنابراین قدم اوّل در ثبت ازدواج زنان ایرانی مسلمان با مردان خارجی غیر مسلمان دریافت گواهی تشرف به اسلام از مرجع مورد قبول وزارت امور خارجه است. علاوه بر این مطابق ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجه در مواردی هم که مانع قانونی ندارد موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت است تشریفات این نوع ازدواج در آیین نامه زناشویی بانوان ایرانی با اتباع بیگانه غیرایرانی مصوب ۱۳۴۵ است . برای مشاهده شرایط ثبت ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی اینجا کلیک کنید.

ثبت ازدواج مردان ایرانی با زنان غیر ایرانی تشریفات کمتری دارد. برای مشاهده شرایط ثبت ازدواج مرد ایرانی با زن خارجی اینجا کلیک کنید.  یک نکته مهم اینکه به موجب بند ۶ ماده ۹۷۶ قانون مدنی زنان خارجی که به مردان ایرانی ازدواج می­کنند می­توانند تابعیت ایرانی تحصیل کنند بنابراین همسر خارجی مرد ایرانی می تواند تقاضا کند که برایش شناسنامه، کارت ملّی و گذرنامه ایرانی صادر شود.

گرفتن شناسنامه ایرانی برای فرزند

فرزندان متولد از ازدواج مرد ایرانی با زن خارجی ایرانی مطابق بند ۲ ماده ۹۷۶ قانون مدنی محسوب شده می توانند شناسنامه دریافت کنند. متأسفانه این حکم قانونی در مورد فرزندان حاصل از ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی جاری نیست. زنده یاد مریم میرزاخانی، ریاضیدان شهیر ایرانی، که پس از دریافت جایزه معتبر فیلدز مورد توجه محافل دولتی ایرانی قرار گرفته یکی از کسانی بود که دو فرزند حاصل از ازدواج با مردی خارجی داشت و آرزوی خود را دریافت شناسنامه برای فرزندانش اعلام کرد. طرح این تقاضا از ناحیه فرد شناخته شده ای مانند مریم میرزاخانی موجب شد دولت پیگیر اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی مصوب ۱۳۸۵  شود. قانون مذکور در سال ۱۳۹۸ اصلاح شد و سپس آیین نامه اعطای تابعیت ایران به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی  در سال ۱۳۹۹ به تصویب هیئت وزیران رسید. قانون مذکور و آیین نامه اجرایی آن راه های جدید و ساده تری برای دریافت تابعیت و شناسنامه ایرانی برای فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی پیش بینی کرده است. این مقررات جدید که البته برخی گروه ها و محافل برای لغو آن تلاش کرده اند، هنوز تا جایگاه مطلوب و برابر که اعطای تابعیت به فرزندان متولد از زنان و مردان ایرانی با خارجیان را یکسان پذیرفته باشد فاصله بسیار دارد.

گواهی انحصار وراثت و مالیات بر ارث ایرانیان خارج از کشور

ایرانیانی که سال­هاست خارج از کشور زندگی می­کنند گاه عزیزی را در ایران از دست می­دهند. برخی این فرصت را دارند که در وداع با عزیزان درگذشته شرکت کنند برای برخی حتی سفر به ایران برای تدفین و ترحیم مقدور نیست. در هر حال پس از سپری شدن دوران سوگواری اغلب بازماندگان ناگزیر از انجام فرایند قانونی دریافت گواهی حصر وراثت و گواهی واریز مالیات بر ارث هستند. گاه فرزندانی که پدر عزیزی را از دست داده­اند مصرانه خواهان برقراری مستمری و پرداخت حقوق بازنشستگی پدر مرحوم به مادرشان هستند تا کمک­حال خرج روزانه باشد و آنان در خارج از کشور خاطرشان بابت  معاش مادر جمع باشد.

در مقابل گاه بستگان ایرانیانی که در خارج از کشور فوت می شوند، متقاضی این هستند که برای عزیز از دست رفته شان در ایران گواهی فوت صادر شده و تشریفات دریافت گواهی حصر وراثت و واریز مالیات بر ارث برای اموالی که در ایران دارند انجام شود.

نظریه حقوقی خارجی Foreign legal opinion

در رسیدگی به موضوعات حقوقی در کشورهای مختلف، قاضی، دادستان یا سردفتر اسناد رسمی احتیاج پیدا می کنند تا  از وضعیت آن مساله در قوانین ایران مطلع شوند و مقررات حقوقی ایران در آن خصوص را بدانند. برای مثال قاضی که در حال رسیدگی به پرونده اختلاف میان زن و شوهری در کشور کاناداست، نیاز دارد تا از وضعیت تقسیم دارایی میان زوجین بر طبق قوانین ایران آگاه شود. در این شرایط از وکلا و حقوق دانان کشور ایران خواسته می شود تا به سوالات دادگاه، وکیل یا سردفتر در مورد موضوع مشخصی پاسخ دهند که به این پاسخ نظریه حقوقی یا legal opion می گویند.

ساختمان کنسولگری ایران در استانبول که در بخش تاریخی این شهر واقع است تا سال ۱۳۰۸ خورشیدی و پیش از انتقال پایتخت به آنکارا، محل استقرار سفارت ایران در عثمانی بود. این ساختمان که بیش از ۱۵۰ سال قدمت دارد و در زمان تأسیس بی­ همتا بوده، در زمینی که میرزا حسین خان سپهسالار (مشیرالدوله) سفیر وقت ایران در عثمانی به دستور ناصرالدین شاه خریداری کرده بوده بنا شده است.

ترجمه و تأیید اسناد ایرانیان خارج از کشور

کم نیستند ایرانیانی که نیازمندند اسناد و مدارک ایرانی را در ادارات و دادگاه­های خارجی استفاده کنند یا بالعکس مدارکی که در کشور محل اقامت خود تحصیل کرده­اند را به اداره یا محکمه ایرانی ارائه دهند. انجام این کار مستلزم تأیید و تصدیق و ترجمه رسمی اسناد و مدارک است والا این مدارک، هرچقدر هم که ارزشمند باشند، در کشوری غیر از محل تنظیم و صدور آنها، کاغذ پاره­ای بیش نخواهند بود.

الحاق دولت ایران به کنوانسیون لغو ضرورت تصدیق اسناد دولتی بیگانه (آپوستیل) مصوب ۱۹۶۱ میلادی، ۱۳۴۰ شمسی در سال ۱۳۹۱ و تصویب آیین نامه اجرای آن در سال ۱۳۹۷  تصدیق اسناد را راحت­تر کرده است. برای درخواست آپوستیل اینجا کلیک کنید . البته این کنوانسیونی مروبط به اسناد رسمی است و اسناد عادی با مقررات دیگری تصدیق می­شوند.

تنظیم وکالتنامه برای ایرانیان خارج از کشور

هر مهاجری خویشان، بستگان و دوستان معتمدی در ایران دارد که در بزنگاه احتیاج کمک حالش شوند. امّا انجام هر کاری به نمایندگی از دیگری در مراجع رسمی زمانی مقدور است که سندی به نام وکالتنامه بین دو طرف تنظیم شده باشد. برخی که دوراندیش ­تراند پیش از خروج از کشور به نزدیکانشان وکالت اعطا می­کنند، امّا اغلب افراد بعد از سپری شدن مدتی از اقامتشان در کشورهای خارجی به مناسبت مشکلی نیازمند انجام کاری در ایران می­شوند و تازه متوجه می­شوند که وکیلی در ایران ندارند.

چاره کار در این موارد مراجعه به نمایندگی­ های دیپلماتیک یا کنسولی یا همان سفاتخانه­ ها و کنسولگری­ ها ایران در خارج از کشور است. هرچند وزارت امور خارجه مدتی است سامانه­ا ی با نام اختصاری میخک (مدیریت جامع خدمات کنسولی) برای رفاه حال ایرانیان خارج از کشور راه­ اندازی کرده است، امّا گاه کارکردن با همین سایت و سامانه نیازمند گذراندن چند جلسه کلاس آموزشی است!

مضاف بر این در سایت میخک انواع و اقسام فرم ­های وکالتنامه وجود دارد تا متقاضیان به تناسب نیاز خود یکی را انتخاب کنند، امّا گاه کسی که می خواهد وکالت تنظیم کند نمی­داند که کدام فرم را انتخاب کند. گاه نیاز است در متن وکالتنامه اختیارات خاصی نوشته شود که در فرم­ه ای نمونه از پیش تنظیم شده درج نشده است و اگر وکالتنامه ناقص باشد هیچ کاری در ایران پیش نخواهد رفت. اینجاست که سامانه میخک نه تنها دردی را دوا نمی­کند که چون میخی بر اعصاب ایرانیان مقیم خارج کشیده می­شود.

برای مشاهده فهرست، اطلاعات و نشانی سفارتخانه ها، کنسولگری ها و نمایندگی ها جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور اینجا کلیک کنید.

تنفیذ احکام دادگاه های خارجی در ایران

گاهی ممکن است که حکمی در دادگاههای خارج از کشور صادر شود که اجرای آن در ایران نیز ضرورت دارد برای مثال ممکن است فردی که به شما بدهکار است یا خسارتی به شما وارد کرده است در دادگاه کشور سوئد محکوم به پرداخت مبلغی شود اما دارایی و اموال آن فرد در داخل کشور ایران باشد. و یا ممکن است حکم طلاق میان زوجین در کشور آمریکا صادر شده باشد اما در دفتر حافظ منافع ایران ثبت نشده باشد.  در چنین مواردی قاعده کلی این است که حکم دادگاه خارجی در ایران قابل اجرا نیست مگر آنکه در دادگاه های ایران آن حکم، تنفیذ شده باشد.

خدمات دارالوکاله دادمان برای ایرانیان دور از وطن

آنچه در بالا گفته شد فقط گوشه کوچکی از مسائل و مشکلات قانونی، قضایی و اداری است که ایرانیان مهاجر یا مقیم خارج از کشور با آن روبه­رو می­شوند. گاه مشورتی کوتاه، نوشتن چند خط یا پرسیدن چند سوال گرهی که گشودنش دشوار می­نمود را با آسانی باز می­کند، همکاران ما در دارالوکاله دادمان سال­هاست که موکلانی مقیم کشورهای مختلف از اتحادیه اروپا، انگلستان، کانادا و ایالات متحده آمریکا تا کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و جنوب شرق و شرق آسیا و نیز ترکیه و گرجستان دارند و برای انجام کارهای اداری و قضایی در ایران،تنظیم و ارائه نظریه حقوقی به زبان انگلیسی، تنظیم وکالتنامه کاری و اداری، دادگستری، طلاق، انحصار وراثت، نقل و انتقال اموال منقول و غیرمنقول، اداره امور سهام و شرکت­ها، مسائل مربوط به ثبت احوال و اسناد سجلی، ترجمه اسناد خارجی، تصدیق و تأیید اسناد خارجی و تنفیذ احکام دادگاههای خارجی  می توانند در کنار شما باشند.